Virüsler, solucanlar (worm) ve truva atları (trojen); bilgisayarın düzgün olarak çalışmasını engelleyen, kullanıcının izni dışında sistem yapılandırması üzerinde değişiklikler yapan ve bilgisayar içerisindeki bilgiler için tehdit oluşturan kötü amaçlı yazılımlardır. Bu yazılımlar çok çabuk yayılabilmelerinin ve İnternet bağlantısı üzerinde yavaşlamaya sebep olabilmelerinin yanı sıra ağdaki diğer bilgisayarları da tehdit edebilirler.
Virüsler
Yaygın virüsler genellikle dikkatsiz ya da yetersiz bilgi sahibi bilgisayar kullanıcıları tarafından farkında olmadan gönderilirler. Bu kötü amaçlı yazılımlar çoğunlukla başka bir yazılımın yanında ek olarak, İnternet bağlantılarını (linkler) kullanarak ya da diğer programların kaynak kodlarında kendilerini gizleyerek bilgisayarlara bulaşırlar. Farklı virüs çeşitleri bulaştıkları işletim sistemlerinin farklı bölümlerinde etkinlik gösterebilirler. Virüsler, etkinlik gösterdikleri alanlara göre 4 farklı gruba ayırabilir:
- Dosya sistemi virüsleri: Farklı dosya sistemleri içerisinde yer alan virüs çeşididir.
- Önyükleme bölümü (boot sector) virüsleri: İşletim sisteminin önyükleme dosyaları arasına sızarak bilgisayarın açılmasıyla birlikte çalışmaya başlayan virüslerdir.
- Makro yazılım virüsleri: MS Office gibi makro yazılımların içerisinde gizlenen virüslerdir.
- Komut dosyası (script host) virüsleri: İnternet sayfalarının kaynak kodu dosyaları içerisinde gizlenen virüslerdir.
Farklı virüsler, bulaştıkları bilgisayarlara farklı oranlarda zarar verebilmektedirler. Bu etki bazen kullanıcıyı fazla rahatsız etmeyecek bir seviyede olurken, bazı virüs çeşitlerinde sistemi tümden çökertecek kadar ciddi hasarlara sebep olabilmektedir.
Solucanlar
Solucanlar, daha karmaşık yapıya sahip olan zararlı yazılımlardır. Genellikle e-posta ile gönderilen ekler, çeşitli web siteleri ve ağ üzerinde paylaşılan dosyaları kullanarak yayılırlar. Solucanlar, bir sistemi ele geçirdiklerinde, kullanıcının başka bir eylemine ihtiyaç duymadan, kullanıcının veri kaynaklarını kullanarak (e-posta adres listesi gibi) kendi kaynak dosyalarını hızlı bir şekilde diğer kullanıcılara da ulaştırmayı denerler ve bu yolla kendilerini çok fazla sayıda çoğaltabilirler. Solucanlar bunu yaparken kullanıcıların bant genişliklerini ve ağ kaynaklarını kullandıklarından ağların kilitlenmesine, e-posta sunucularının aşırı yüklenmesine veya Web kaynaklarına erişim hızının düşmesine sebep olabilmektedirler.
Truva Atları
Truva atı adı verilen zararlı yazılımlar ise kendilerini kullanıcılara faydalı bir program gibi gösterek karşıdan yüklenilmelerini sağlarlar. Temelde iki farklı dosya içerirler. Bunlardan birincisi kullanıcıya yollanılan dosyadır. Bu dosya kullanıcının kendisini bilerek veya bilmeyerek çalıştırması durumunda bilgisayarın bir portunu kendisi için açarak, programcısına kullanıcının bilgisayarına erişebilme imkanı sunar. Programcı ise ikinci dosyayı çalıştırarak kullanıcının bilgisayarına ulaşabilmektedir. Truva atı programcıları ulaştıkları bilgisayardaki kullanıcıların kişisel bilgilerini (şifre, kredi kartı bilgileri, önemli dokümanlar) elde etmek amaçlı kullanmaktadır ve bu durum kullanıcılara virüs ve solucanlardan daha fazla zarar vermektedir. Ayrıca truva atları sistemde bilinmeyen açık bir kapı bıraktıklarından programcılarının bilgisayara kolayca başka kötü amaçlı yazılımlar yükleyebilmesine imkan vermektedir.
Virüs, Solucan ve Truva Atları Arasındaki Farklar:
- Virüsler yayılabilmek için kullanıcının kendisini diğer kullanıcılara bilerek veya bilmeyerek yollamasını beklerler, solucanlar ise böyle bir şeye gerek duymadan bir bilgisayara girdiği anda kendisini çoğaltmaya ve yeni kullanıcıların bilgisayarlarına ulaşmaya çalışırlar.
- Solucanlar genellikle ağ kaynaklarını hedef alırken, virüsler daha çok bulaştığı bilgisayarın sistem kaynakları üzerinde etki gösterirler. Truva atlarının hedefi ise sistem üzerinde delikler yaratarak programcısına bu bilgisayara müdahale edebileceği bir ortam yaratmaktır.